Sáng chưa rõ mặt người, chúng tôi đã có mặt tại cảng Ba Cấp, cùng đoàn cán bộ, kỹ sư Công ty Hoàng Sơn ngược lòng hồ lên kiểm tra tiến độ xây dựng thủy điện Suối Nhạp thuộc xã Đồng Chum, huyện Đà Bắc. Tháng 5, mùa cạn, mức nước hồ thủy điện in thành vệt tụt xuống cả chục mét. Mép nước hồ kéo xa chân cảng.
Cả đoàn phải cởi hết giầy dép, xắn quần móc lợn, bước dò dẫm trong bùn đã trở thành nước nhão bởi bị cày xới bởi các chuyển xe “ăn” hàng trở vật liệu phục vụ thi công nhà máy thủy điện Sơn La. Tiếng máy ròn tan, chiếc tàu chở các chuyên gia, thực phẩm và vật tư máy móc hành trình lên suối Nhạp từ từ rẽ sóng rời cảng, chậm chậm khoả nước trên mặt hồ mênh mang.
Kỹ sư Vĩnh, người có duyên và gắn bó với nghiệp thủy lợi, thủy điện và vùng sông nước Hòa Bình gần 30 năm, từng là “ lính” tham gia xây dựng khảo sát và xây dựng thủy điện Hòa Bình, giờ là chỉ huy trưởng chỉ huy công trường thủy điện suối Nhạp chẳng khác gì hướng dẫn viên du lịch vùng hồ Hòa Bình. Anh nói, phần lớn anh em trên chuyến tàu nay đều là những người có lửa lòng với nghề làm thủy điện, thủy lợi đấy! Chỉ huy phó công trình thủy điện suối nhạp, anh Phạm Tuân, quê Thái Bình mà anh em thường trêu vui: Việt Nam có 2 ông Phạm Tuân, một ông trở thành anh hùng bay vào vũ trụ. Ông còn lại, làm thủy điện, xây dựng nhà trẻ trên Đồng Chum. Anh Quân cười, cứ mỗi công trình là xây xong là công ty cũng chuẩn bị tinh thần xây thêm nhà trẻ. Nói vui chứ đã có nhiều công nhân bén duyên và xây dựng gia đình ở các xã vùng hồ như Tiền Phong, Đồng Chum, Đồng Ruộng.
Chuyện cứ trải dài theo sông nước theo lời giới thiệu của kỹ sư Vĩnh. Chỗ kia là quốc lộ 6 cũ ấp ôm núi non trùng điệp, những cách đồng mầu mỡ bát ngát đã ngập chìm trong con nước. Kia là đền Bờ linh thiêng, là Bia Lê Lợi ngày tụ nghĩa, là đảo ngọc như mơ như thực, là động Ngòi hoa đậm chứa đựng dấu ấn văn hóa lịch sử, là thác nghìn năm nơi gái trai hẹ hò nên duyên đôi lứa, kia là lốt tắt từ vùng hồ đến cao nguyên Mộc Châu nhiều hương sắc…
Hơn 4 tiếng đồng hồ, đoàn chúng tôi đã có mặt tại bến nước Đồng Ruộng. Thủy điện suối Nhạp ( Suối nhạp A) chỉ cách bến nước ngày mùa cạn gần cây số. Tàu cập bến. Các cán bộ kỹ sư khẩn trương vận chuyện máy móc, dụng cụ quan trắc, thực phẩm vượt dốc lên công trường. Tháng 5, thủy điện suối Nhạp đang trong những ngày thi công nước rút, khí thể thi đua lao động của đại công trường. Gần 12 giờ trưa, hàng trăm cán bộ kỹ sư, nhà thầu và công nhân phổ thông vẫn miệt mài lao động trong nắng nóng oi ả Đồng Chum. Bên này, dưới chân núi dựng đứng, suối Nhạp mùa cạn, nước vẫn ầm ào chảy không ngơi nghỉ. Bên kia là công trường tiếng máy khoan nổ mìn phá đá, tiếng đổ bê tông âm vang núi rừng.
Chỉ huy phó Công trường Phạm Tuân giới thiệu: Công ty CP ĐTNLXD TM Hoàng Sơn đang triển khai 2 dự án thủy điện là Suối nhạp A và Đồng Chum 2 với tổng công suất gần 14 MW. Trong đó, Thủy điện Suối Nhạp A, tổng mức đầu tư 75,8 tỷ đồng, gồm 2 tổ máy có công suất lắp máy 4 MW, sản lượng điện hằng năm 15,4 triệu KWh được triển khai xây dựng tại xã Đồng Chum- Đồng Ruộng (Đà Bắc). Công trình đầu mối chặn dòng suối Nhạp thuộc địa phận xã Đồng Chum, Nhà máy thuộc địa phận xã Đồng Ruộng. Hạ lưu Thủy điện Suối Nhạp A là hồ chứa của Thủy điện Hòa Bình, khi thủy điện Hòa Bình tích đầy nước thì gian máy của thủy điện Suối Nhạp A ngập sâu 5 m dưới mặt hồ. Dự án này được khởi công từ năm 7/2007, đến nay đã thi công xong đập dâng nước đến cao độ thiết kế, đang mở tuyến thi công kênh dẫn dòng, xây dựng bể áp lực và nhà máy đã khoan nổ và đào đến cao độ thiết kế, cơ bản hoàn thành phần đế đập, chuẩn bị lắp đặt thiết bị để có thể vận hành không tải và phát điện lên lưới điện 35 KV vào năm 2009.
Lên công trường mới hiểu, xây dựng thủy điện cực kỳ vất vả. Nắng gió công trường làm ai cũng đen nhẻm, mọi thứ đều thiếu thốn. Thủy điện Suối Nhạp A và Đồng Chum 2 thi công trong điều kiện khó khăn, tại địa bàn vùng đặc biệt khó khăn, chưa có đường giao thông đến công trình, nguyên vật liệu, thiết bị máy móc phải vận bằng đường thủy, hệ thống thống thông tin liên lạc chưa có, hệ thống điện lưới quốc gia đang trong giai đoạn cải tạo không ổn định. Chỉ huy phó công trường Phạm Tuân kể: Điều kiện thi công đặc biệt khó khăn, lại đúng vào thời điểm lạm phát. Vào năm 2008, giá vật tư, vật liệu, nhân công tăng chóng mặt, trung bình mỗi tháng mất hơn 700 triệu đồng tiền dầu máy, mặt bằng đặt tổ máy phải xả núi tới 200 m đá, chất đá mài rắn như sắt, cứ 20 cm mất 1 mũi khoan, 1 ngày hỏng 1 giăng cầu máy giá 2,7 triệu đồng. Rồi vật tư, máy móc, thực phẩm đều phải vận chuyển bằng đường sông, tàu công ty đi lại 1 ngày vài chuyến xuôi ngược lòng hồ. Lúc đó, nhiều người cho đầu tư vào thủy điện nhất là trên vùng hồ đặc biệt mạo hiểm. Tôi còn nhớ đúng lúc vào thời điểm lạm phát ( năm 2008) đã có dư luận lãnh đạo công ty bỏ trốn vì nhiều sức ép đặc biệt là lãi suất ngân hàng. Xem ra dư luận có lý. Theo khoa học tính toán, suất đầu tư cho thủy điện 1 triệu USD/ 1MW, trong điều kiện lúc đó khoảng 20 tỷ/1 MW. Như vậy nếu chủ đầu tư vay ngân hàng để đầu tư trên 10 MW với mức lãi suất cao thì bao giờ trả được?
Đến giờ thủy điện suối nhạp A đã qua được giai đoạn vất vả nhất, mọi việc đang diễn ra khẩn trương đúng tiến độ và có nhiều thuận lợi để tiếp tiếp tục triển khai dự án thủy điện Đồng Chum 2 dự kiến phát điện vào cuối năm 2010. Bác Vĩnh chỉ huy trưởng công trường cho biết: Dự án thủy điện suối nhạp A và Đồng Chum 2 là chiến lược đầu tư tạo bạo, dài hơi và hoàn toàn có cơ sở đã được tính toán kỹ lưỡng, nguồn sống của thủy điện là nguồn nước dồi dào có thể vận hành nhà máy liên tục. Công ty Hoàng Sơn đã ký hợp đồng bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam với giá 653 đồng/KWh. Khi tuyến đường Nhạp ngoài xã Đồng Chum đi xã Động Ruộng hoàn thành thì việc thi công, vận hành thủy điện suối Nhạp A và Đồng Chum sẽ thuận lợi hơn rất nhiều, và chắc chắn sẽ phát điện theo kế hoạch đề ra. Mọi công việc đang diễn ra suôn sẽ, Công ty đang triển khai kế hoạch đầu tạo nhân lực để có thể vận hành an toàn và hiệu quả nhà máy.
6 giờ chiều, đoàn chúng tôi chia tay công trường thủy điện suối Nhạp. Nước hồ rút, tàu vướng đá mắc cạn. Sào đẩy không ra. Anh Tuân cáu nhặng xị. Phải điều động cả chiếc máy xúc ủi đường lấy gầu kề vào thân tàu lúc lắc cả tiếng đồng hồ mới “ thoát”. Anh Thắng, dân Đồng Chum nay là công nhân lái tàu vẻ mặt bình thản thông báo, tàu sẽ đi trong đêm. Những người lần đầu đi tàu đêm hoảng hồn, mặt xám xịt. Anh Thắng chấn an, đi đêm là chuyện cơm bữa mà. Tàu rẽ nước trong trời đất mịt mùng. Trông sấm chớp ì ầm như xé toạc trời đêm, tôi lo lắng, không thấy đường làm sao điều khiển được? Bình thản lái tàu, anh Thắng nói, đi theo cảm giác, trông núi mà đi. Một cảm giác nặng nề bao trùm. Chỉ huy trưởng công trường Phạm Tuân liên tục phải an ủi, qua núi này là đến Tiền Phong, sắp đến Vầy Nưa rồi. Tàu chòng chành, lắc lư tới tận 10giờ đêm mới thấy ánh đèn Nhà máy thủy điện Hòa Bình. Tàu đã trở về, cập cảng Ba cấp. Cô sinh viên Cẩm mặt cắt không còn giọt máu nói như gieo, sắp được ăn cơm rồi! Bác kiếm tổ trưởng giám sát thi công thủy điện say sưa hát “…Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, gian khổ biết dành phần ai”.
Trở về, trong lunh linh ánh điện thành phố, chúng tôi thầm cảm phục nghị lực vượt khó, táo bạo và đầu tâm huyết, trách nhiệm của những người làm thủy điện suối Nhạp mà có ai cho đó là phiêu lưu, mạo hiểm. Hạnh phúc sẽ và luôn mỉm cười với những ai dấn bước gian nan.
